Zespół przeciążenia piszczeli to częste schorzenie występujące u osób uprawiających sporty  biegowo-skocznościowe  (lekkoatleci, piłkarza, koszykarze, rugbiści, tancerze, tenisiści), ale także podejmujących każdą aktywność sportową w początkowym jej okresie lub w sytuacji ciągłego przeciążania kończyn dolnych pracą lub wysiłkiem fizycznym.

Czym jest zespół przeciążenia piszczeli?

Zespół ten często określany jest ogólnym mianem „shin splints”, czyli zespołem przeciążeniowym podudzia, obejmującym przednią  i przyśrodkową okolicę kości piszczelowej (ang. ATSS- Anterior Tibial Stress Syndrome i MTSS- Medial Tibial Stress Syndrome). Charakteryzuje się rozległymi stanami zapalnymi powstałymi pod wpływem przewlekłego działania przeciążających czynników zewnętrznych zarówno na mięśnie, ścięgna, jak i kości w okolicy kości piszczelowej wyzwalając  ból zlokalizowany wzdłuż jej przedniej i wewnętrznej krawędzi.

Zespół przeciążenia piszczeli – przyczyny

Do najczęstszych przyczyn występowania zespołu przeciążenia piszczeli zaliczane są:

• wady stóp (np. stopa płasko-koślawa),
• różna długość kończyn dolnych,
• niewłaściwie dobrane lub zużyte obuwie, pozbawione amortyzacji podczas aktywności,
• sumowanie się mikrourazów w obrębie powięzi podudzia, co prowadzi do wtórych zapaleń w miejscach uszkodzenia tkanek,

• twarde, nieelastyczne powierzchnie do uprawiania sportu,

• błędy treningowe, a wśród nich:

• nagła zmiana aktywności fizycznej,
  • niedostateczna lub źle przeprowadzona rozgrzewka,
  • błędna mechanika biegu i chodu,
  • przetrenowanie, zmęczenie,
  • nieprawidłowa postawa ciała podczas biegania,
  • zbyt szybkie zwiększanie intensywności treningów,
  • zbyt krótkie okresy regeneracji pomiędzy treningami.

Zespół przeciążenia piszczeli – objawy

Podstawowe objawy przeciążenia piszczeli to:

• ostry, rozlany lub tępy ból wzdłuż przedniej, lub wewnętrznej części goleni, występujący po rozpoczęciu aktywności fizycznej (np. biegu),
• tkliwość lub bolesność dotykowa,
• obrzęk,
• wyczuwalne zgrubienie na kości,
• uczucie sztywności.

Zespół przeciążenia piszczeli – diagnostyka

Rozpoznanie schorzenia rozpoczyna się od wnikliwego przeprowadzenia wywiadu oraz dokładnego badania podmiotowego. Przydatne są również wideo-analiza chodu i biegu w celu ustalenia przyczyn biomechanicznych oraz ocena obuwia treningowego. Za podstawę badań obrazowych uważane jest RTG, rozszerzone w razie wątpliwości o USG lub TK czy MR.

Zespół przeciążenia piszczeli – leczenie

Ponieważ główną przyczyną zespołu przeciążenia jest nadaktywność fizyczna, podstawą leczenia jest zwykle zredukowanie aktywności o ponad połowę oraz taki dobór ćwiczeń, który angażuje różne części ciała. Zależnie od fazy dolegliwości, w jakiej znajduje się schorzenie, leczenie zachowawcze można podzielić na postępowanie w okresie ostrym i przewlekłym.

Faza ostra (2-6 tygodni, stosowanie do wielkości uszkodzenia)

Głównym celem tej fazy jest poprawa lokalnej trofiki, zmniejszenie napięcia okolicznych tkanek mięśniowych oraz likwidacja punktów spustowych bólu. Osiągnąć to można poprzez:

• ograniczenie obciążania kości piszczelowej,
• zastosowanie terapii manualnej,
• schładzanie tkanek,
• laseroterapię,
• kinesiotaping,
• niesterydowe leki przeciwzapalne (NLPZ),

• zmianę charakteru obciążenia (w przypadku zawodowych sportowców)  – bieg w wodzie, pływanie, jazda na rowerze.

Faza przewlekła

W momencie występowania w tym okresie dysbalansów mięśniowych stosowane są:

• techniki relaksacyjne mięśni,
• mobilizacja stawów i tkanek miękkich,
• ćwiczenia rozciągające i wzmacniające tylną grupę mięśni łydki,
• głęboki masaż tkanek,
• terapia punktów spustowych,

• autoterapia – rolowanie nadmiernie napiętych mięśni na wałku ortopedycznym (w warunkach domowych),

• korekta błędów treningowych, jeżeli leczenie dotyczy sportowców polegająca na:
• rezygnacji z biegania po nierównej, twardej nawierzchni,
• stopniowym zwiększaniu obciążenia, aż do powrotu do normalnego cyklu ćwiczeń,
• doborze odpowiedniego obuwia, amortyzującego wstrząsy przedniej części stopy,
• stosowaniu rozgrzewki wraz z elementem rozciągania,
• utrzymywaniu dobrej długości, elastyczności i siły mięśni kończyny dolnej.

Leczenie chirurgiczne

Jeśli leczenie zachowawcze nie przynosi efektów, niezbędne może okazać się czasowe unieruchomienie kończyny za pomocą ortezy lub opatrunku gipsowego, a nawet leczenie chirurgiczne, którego wyniki poza zmniejszeniem dolegliwości bólowych, nie zawsze dają pełne wyleczenie.

Podsumowanie

Dolegliwości spowodowane zespołem przeciążenia piszczeli zwykle ustępują samoczynnie wraz z zaprzestaniem na dłużej aktywności prowokujących zmiany. Nierzadko jednak przy próbie powrotu do treningów mogą pojawić się ponownie. Ważna jest więc dokładna analiza przypadku, ponieważ nieleczony zespół  może doprowadzić do zmęczeniowych złamań kości piszczelowej, które stanowią już poważniejszy problem kliniczny.