Obręcz barkowa, potocznie określana barkiem, to zespół stawów o największym zakresie ruchów wśród wszystkich stawów człowieka. W jego skład wchodzą trzy stawy anatomiczne: staw ramienny, barkowo-obojczykowy, obojczykowo-mostkowy oraz jeden staw funkcjonalny – łopatkowo-żebrowy.

Czym jest zamrożony bark?

Zamrożony bark (zarostowe zapalenie torebki stawowej ang. frozen shoulder) jest schorzeniem, w którym dochodzi do zapalenia torebki stawu ramiennego, a w jego następstwie do postępującego jej zwłóknienia i ostatecznie usztywnienia barku. Może pojawić się spontanicznie bez wyraźnej przyczyny lub być konsekwencją zaburzeń miejscowych i ogólnoustrojowych. Przypadłość ta dotyka osób w wieku 40-60 lat i znacznie częściej występuje u kobiet.

Najczęściej spotka się pierwotną postać  zamrożonego barku, która pojawia się bez wyraźnej przyczyny.  Wtórna jego odmiana może pojawić się natomiast po urazie i unieruchomieniu okolicy stawu, po zabiegach operacyjnych (np. kardiochirurgicznych), jako konsekwencja przeciążenia stawu, a także może towarzyszyć innym współistniejącym chorobom tj.: cukrzycy, reumatoidalnemu zapaleniu stawów, chorobom tarczycy, czy udarom. W tych przypadkach, szczególnie cukrzycy, rokowanie jest zdecydowanie gorsze, a leczenie długotrwałe i  bez gwarancji na całkowite wyleczenie.

Jak przebiega choroba i czym się objawia?

W przebiegu choroby wyróżnia się 3 etapy zmian:

• etap I – zamarzanie, trwający 3-8 miesięcy (ostry ból, bardziej nasilony w nocy oraz sztywność),
• etap II – zamrożenie, trwający 3-6 miesięcy (utrwalona sztywność i zmniejszenie bólu),
• etap III – topnienie, trwający 5-24 miesiące (samoistna poprawa zakresu ruchomości, ustąpienie bólu).

Zamrożony bark jest bolesnym stanem, wyraźnie ograniczającym ruchomość  stawu, głównie w zakresie zgięcia i rotacji zewnętrznej.  Może mu też towarzyszyć:

• łagodny zanik mięśnia naramiennego i nadgrzebieniowego,
• zwiększone napięcie i ból w okolicy szyi i ramion,
• wyraźne trzaski i tarcie podczas wykonywania ruchów,
• kłucie barku.

Rozlany wokół obręczy barkowej ból ma charakter pieczenia i występuje szczególnie w nocy, zakłócając sen i upośledzając  większość codziennych czynności.

Jak zdiagnozować zamrożony bark?

Diagnozowanie choroby opiera się na podstawie badań obrazowych i objawów klinicznych. Te ostatnie polegają na rozpoznaniu charakterystycznych cech bólu, ograniczenia ruchu rotacji zewnętrznej i trudności w wykonywaniu czynności dnia codziennego takich jak np. ubieranie się, czesanie, prowadzenie samochodu.  Z badań obrazowych zalecane są z kolei: USG i MR (rezonans magnetyczny).

Na czym polega leczenie?

Leczenie zamrożonego barku ma na celu złagodzenie stanu zapalnego i bólu oraz przywrócenie możliwego do uzyskania zakresu ruchomości stawu. Początkowo należy zapobiec dalszemu ograniczaniu ruchomości, a w późniejszym etapie utraconą ruchomość  przywrócić. Terapię (rehabilitacja barku) dobiera się indywidualnie, uwzględniając nasilenie, okres choroby oraz jej objawy. W leczeniu  wykorzystuje się farmakoterapię, metody fizjoterapeutyczne, a w uzasadnionych przypadkach również leczenie operacyjne.

Postępowanie zachowawcze przy schorzeniu zamrożony bark

Okres ostry:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe,
• lokalne zabiegi zimnem lub ciepłem (okłady),
• zmiana dotychczasowej aktywności,
• przyjmowanie pozycji odciążających staw.

Okres przewlekły:

• bierna mobilizacja,
• praca na punktach spustowych i  powięzi,
• masaż tkanek głębokich,

• ćwiczenia poprawiające mobilność,
• ćwiczenia stabilizujące,
• ćwiczenia zwiększające kontrolę ruchu.

Gdy metody fizjoterapii nie przynoszą spodziewanych efektów, rozpatruje się leczenie operacyjne, polegające na przecięciu torebki i uwolnieniu stawu, z intensywną i natychmiastową rehabilitacją po jej przeprowadzeniu.

Podsumowanie

Zamrożony bark jest bolesnym i ostatecznie prowadzącym do ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu schorzeniem. Odpowiednia diagnostyka i wcześniej wdrożona fizjoterapia stanowią   podstawę powodzenia w leczeniu. Nie bez znaczenia jest również stopień zaangażowania pacjenta w terapię oraz regularne wykonywanie ćwiczeń w domu. Należy się jednak przygotować, że będzie to proces żmudny i długotrwały.