Rwa kulszowa należy do grupy schorzeń określanych mianem zespołów korzeniowych, których przyczyną jest ucisk na korzenie nerwowe (rdzeniowe) w różnych odcinkach kręgosłupa, najczęściej szyjno-piersiowym i lędźwiowo-krzyżowym.  Korzenie nerwowe wychodzące z rdzenia kręgowego łączą się ze sobą, tworząc tzw. sploty i jednym z nich jest splot lędźwiowo-krzyżowy, od którego odchodzi m.in. nerw kulszowy.  Jest on najdłuższym i najgrubszym nerwem w organizmie człowieka przebiegającym na tylnej powierzchni kończyny dolnej od okolicy lędźwiowo-krzyżowej aż do stopy.  Odpowiedzialny jest za unerwienie kończyny, zarówno czuciowo, jak i ruchowo.

Czym jest rwa kulszowa?

Rwa kulszowa inaczej określana ischialgią (łac. ischias) jest najczęstszym zespołem objawów uszkodzenia nerwu kulszowego, powstającym w wyniku podrażnienia jego włókien.  Choroba przebiega w dwóch stadiach, przyjmując formę ostrą i przewlekłą. W fazie ostrej objawy, szczególnie ból, pojawiają się nagle i są bardzo silne trwające od 3 do nawet 10 tygodni. Po niej rwa przechodzi w fazę przewlekłą trwającą powyżej kilkunastu tygodni, w której dolegliwości  ustępują, ale nie cofają się całkowicie.

Przyczyny rwy kulszowej

Przyczyną rwy kulszowej jest najczęściej uciśnięcie korzeni nerwowych w wyniku zmian zwyrodnieniowych kręgów lub przepukliny krążka międzykręgowego. Wśród innych wymieniane są:

• urazy,
• kręgozmyk,
• zapalenia tkanek otaczających nerw kulszowy,
• podniesienie ciężkiego przedmiotu,
• zaburzenia limfatyczne,
• choroby ogólnorozwojowe (cukrzyca),
• guzy nowotworowe,
• zwężenie kanału kręgowego (stenoza),
• dyskopatia,
• nadwyrężenia lub przeciążenia mięśni gruszkowatego, pośladkowego wielkiego i dwugłowego uda,
• ograniczona częściowo lub całkowicie ruchomość stawów kręgosłupa.

Czynniki ryzyka wystąpienia rwy kulszowej

• siedzący tryb życia,
• podnoszenie dużych ciężarów,
• wiek (wraz z nim rośnie prawdopodobieństwo występowania chorób wywołujących rwę),
• osłabione mięśnie posturalne,
• nadwaga i otyłość-przeciążenia kręgosłupa,
• ciąża.

Objawy i dolegliwości

Objawy rwy kulszowej mogą pojawić się nagle lub stopniowo narastać. Podstawowym objawem choroby jest silny, rwący ból o charakterze promieniującym od odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa, przez pośladek, tylną powierzchnię uda oraz podudzia aż do stopy.  Często nasila się podczas poruszania się.

Poza dolegliwościami bólowymi  mogą wystąpić również:

• drętwienie i pieczenie wzdłuż przebiegu nerwu,
• mrowienie,
• zaburzenia czucia,
• osłabienie lub zniesienie odruchów głębokich,
• osłabienie mięśni kończyny dolnej (opadająca stopa, trudności ze wspięciem na palce),
• problemy z kontrolowaniem zwieraczy.

Diagnostyka rwy kulszowej

W celu potwierdzenia lub wykluczenia rwy kulszowej należy przeprowadzić:

• wywiad dla określenia lokalizacji bólu, jego nasilenia i charakteru oraz długości trwania dolegliwości,
• badanie neurologiczne (ocena czucia i napięcia mięśni, badanie odruchów),
• właściwe testy funkcjonalne (test Laseque’a, test napięcia nerwu udowego, badanie bolesnych punktów na przebiegu nerwu kulszowego),
• badania obrazowe (RTG, TK, MRI).

Rwa kulszowa – leczenie

Leczenie rwy kulszowej zależne jest od jej stadium i obejmuje głównie postępowanie zachowawcze (rehabilitacja kręgosłupa), chociaż przy długotrwałym utrzymywaniu się bólu lub wystąpieniu objawów neurologicznych
(osłabienie mięśni czy zaburzenia funkcji zwieraczy), konieczne może się okazać leczenie operacyjne.
W ramach leczenia zachowawczego szczególne miejsce zajmuje fizjoterapia, którą należy  rozpocząć po wyciszeniu dolegliwości stanu ostrego. W tym okresie postępowanie polega na:

• odciążeniu kręgosłupa poprzez odpoczynek w przeciwbólowych pozycjach ułożeniowych (na boku zdrowym z podkurczonymi kończynami dolnymi  lub w pozycji krzesełkowej w leżeniu tyłem),
• podawaniu środków przeciwbólowych, przeciwzapalnych i rozluźniających mięśnie,
• zimnych okładach łagodzących ból oraz ciepłych rozluźniających mięśnie,

W stadium przewlekłym należy przede wszystkim zmienić nawyki ruchowe, aby nie podrażniać nerwu. W razie potrzeby kontynuować leczenie z fazy podostrej oraz stosować czasowo zaopatrzenie ortopedyczne (np. pas lędźwiowy).  W ramach fizjoterapii stosowane są:

• ćwiczenia rozciągające poprawiające elastyczność mięśni,
• ćwiczenia aerobowe (chodzenie, aerobik wodny, pływanie),
• ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha, grzbietu i kończyn dolnych,
• terapię manualną,
• rozluźnianie mięśniowo-powięziowe,
• pracę na punktach spustowych,
• zabiegi neuroodruchowe,
• akupunkturę – suche igłowanie,

Podsumowanie

Rwa kulszowa potrafi  uniemożliwić codzienne oraz zawodowe funkcjonowanie.  Bez odpowiedniego leczenia ból może trwać wiele miesięcy, skutecznie zmniejszając jakość życia. Należy więc zmienić styl życia, zadbać o stan kręgosłupa poprzez regularną aktywność fizyczną, właściwą postawę ciała podczas pracy siedzącej, podnoszenia ciężarów czy czynności dnia codziennego chroniąc kręgosłup przed przeciążeniami. Istotnym elementem profilaktyki jest również utrzymywanie prawidłowej masy ciała.