Niestabilność kręgosłupa to jedna z przyczyn dolegliwości bólowych głowy, szyi i pleców. Niestety coraz częściej pojawiają się w gabinecie fizjoterapeutycznym pacjenci z podejrzeniem niestabilności kręgosłupa. Jakie objawy towarzyszą niestabilności szyjnej i lędźwiowej? W czym może pomóc dobrze dobrana fizjoterapia?

Co oznacza niestabilność kręgosłupa?

Niestabilność kręgosłupa to sytuacja, kiedy podczas ruchu jeden lub więcej trzonów kręgów przesuwa się w sposób niewłaściwy względem pozostałych, co w konsekwencji może doprowadzić do nieprawidłowego obciążania struktur i przyspieszenia powstania zmian zwyrodnieniowych. Niestabilność kręgosłupa może powstać przykładowo na skutek nagłego urazu czy też może być efektem wrodzonych nieprawidłowości. Na zdjęciu RTG widoczne jest wtedy charakterystyczne „schodkowanie” tylnej linii kręgosłupa. Istotne klinicznie jest przesunięcie wynoszące 2 mm i więcej. Niestabilność może występować zarówno na poziomie kręgosłupa szyjnego, jak i kręgosłupa lędźwiowego. Jednak z uwagi na różnice w lokalizacji, obraz kliniczny będzie inny.

Niestabilność odcinka szyjnego

Niestabilność odcinka szyjnego może dawać różnorodne objawy. Jednymi z najczęściej pojawiających się będą nawracające bóle i/lub zawroty głowy. Dodatkowo może pojawiać się ból szyi i obręczy barkowej. Należy pamiętać o specyficznym rodzaju niestabilności szyjnej, który obecny jest na poziomie C1-C2. Taka sytuacja ma miejsce w przypadku chorób o podłożu genetycznym i jest niebezpieczna z uwagi bliskość struktur centralnego układu nerwowego. Pacjent z niestabilnością szyjną C1-C2 powinien być pod szczególną kontrolą.

Niestabilność odcinka lędźwiowego

Występowanie niestabilności lędźwiowej wiąże się głównie z bólem dolnego odcinka pleców zwłaszcza podczas wykonywania dowolnych ruchów. Im mniejsza jest kontrola mięśniowa na poziomie tułowia, tym bardziej dokuczliwe mogą być objawy niestabilności. Za kontrolowany ruch zgięcia czy wyprostu kręgosłupa odpowiada aparat bierny, jakim są więzadła, aparat czynny, czyli mięśnie zaopatrujące daną okolicę oraz układ kontrolny mięśniowo-nerwowy, czyli układ nerwowy. Jeśli na skutek nagłego uraz mechanicznego więzadła zostały uszkodzone, to dużą rolę odgrywać będą mięśnie, o czym będzie wspomniane również w rozdziale na temat zadań fizjoterapii przy niestabilności kręgosłupa.

Niestabilność w zgięciu czy w wyproście?

Jak już zostało wcześniej zauważone, diagnostyka niestabilności kręgosłupa polega w dużej mierze na wykonaniu zdjęcia rentgenowskiego. Z uwagi na charakterystykę problemu zdjęcie przeglądowe w pozycji statycznej nie da dokładnej diagnozy. Niestabilność kręgosłupa najczęściej występuje w ruchu, dlatego też konieczne będzie wykonanie tzw. zdjęcia RTG czynnościowego w zgięciu oraz w wyproście. Dzięki temu można ocenić przesuwanie trzonów kręgów względem siebie podczas ruchu. Niestety czasami efekt niestabilności kręgosłupa występuje po utrzymaniu pozycji przez dłuższy czas, dlatego też wynik diagnostyczny badania może być niemiarodajny, zatem badania obrazowe bywają problematyczne w ocenie niestabilności.

RTG czynnościowe odcinka szyjnego czy odcinka lędźwiowego kręgosłupa pomoże określić, który ruch przynosi pacjentowi więcej szkody. Choć po części będzie można już tą informacje uzyskać podczas dokładnie przeprowadzonego wywiadu medycznego czy badania szczegółowego w gabinecie lekarskim i/lub fizjoterapeutycznym. Diagnostyka różnicowa będzie niezwykle ważna, aby móc wyeliminować poważniejsze patologie czy pokierować pacjenta na właściwe badania obrazowe.

Jak sobie pomóc? Odwiedź swojego fizjoterapeutę!

Pierwszym sposobem leczenia niestabilności kręgosłupa jest dobrze dobrana rehabilitacja kręgosłupa. Jej celem będzie stworzenie gorsetu mięśniowego i lepszej kontroli tułowia. Nie można zapominać o tym, że to mięśnie szkieletowe tworzą czynną stabilizację dla stawów kręgosłupa, a ich wzmocnienie pozwoli na zmniejszenie objawów niestabilności. Dobra praca ekscentryczna mięśni szkieletowych da w efekcie lepszą kontrolę podczas wykonywania codziennych ruchów. Być może konieczne będzie także poprawienie ruchomości na sąsiednich segmentach tak, aby globalny ruch zgięcia czy wyprostu był wydolny.

Kluczem do sukcesu będzie nauczenie pacjenta prawidłowych wzorców ruchowych i codziennych zachowań tak, aby nie doprowadzać do destabilizacji kręgosłupa. Trzeba również pamiętać o tym, aby uelastycznić grupy mięśni mających pośredni wpływ na kręgosłup lędźwiowy jak chociażby prostowniki i zginacze stawów biodrowych. W przypadku niestabilności szyjnej istotne będzie ustawienie klatki piersiowej i odcinka piersiowego kręgosłupa.