Przyczyn dolegliwości bólowych kręgosłupa jest bardzo dużo. Jedną z nich jest tzw. kręgozmyk. Jaka jest jego definicja? Jakie objawy zgłasza najczęściej pacjent w gabinecie rehabilitacyjnym? Jak wygląda postępowanie fizjoterapeutyczne i operacyjne u pacjentów z kręgozmykiem?
Co to jest kręgozmyk?
Kręgozmyk (spondylolisteza) to przypadłość, która najczęściej występuje w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, a dokładniej mówiąc na połączeniu L5-S1. Jest to dysfunkcja, która polega na ześlizgu trzonu i wyrostków stawowych/poprzecznych kręgu leżącego powyżej ku przodowi względem kręgu leżącego poniżej. Sytuacja ta występuje na skutek braku ciągłości kostnej lub mechanicznego wydłużenia na poziomie łuku tylnego.
Dlaczego dochodzi do pojawienia się kręgozmyku? Najczęściej na skutek zmian urazowych czy zwyrodnieniowych. Niekiedy przyczyna kręgozmyku jest również wrodzona i polega na anatomicznej wadzie powierzchni stawowych. Niezależnie od przyczyny obraz schorzenia będzie podobny. Podczas ześlizgu może dochodzić do mechanicznego drażnienia korzeni nerwowych. Badanie RTG czynnościowe pozwoli określić, który ruch (zgięcie czy wyprost) zwiększa ześlizg jednego kręgu względem drugiego.
Stopień ześlizgu wg. Meyerdinga – ocena stopnia zaawansowania:
- I stopień – ześlizg na poziomie poniżej 25 %
- II stopień – ześlizg na poziomie 25 – 50 %
- III stopień – ześlizg na poziomie 50 – 75 %
- IV stopień – ześlizg na poziomie powyżej 75 %
Kręgozmyk – objawy zgłaszane przez pacjenta
Kręgozmyk może być przez lata niezdiagnozowany z uwagi na brak klinicznie istotnych objawów. Stopień nasilenia objawów może korelować ze stopniem zaawansowania kręgozmyku. Najczęściej i najszybciej pojawia się ból odcinka lędźwiowo-krzyżowego i ewentualne promieniowanie do pośladków czy kończyn dolnych. Te dolegliwości pojawiają się zwłaszcza w stanach przeciążania kręgosłupa.
W skrajnych sytuacjach, kiedy stopień zaawansowania kręgozmyku jest duży, może dojść do objawów ubytkowych związanych z permanentnym uciskiem na elementy nerwowe. Możliwa jest również sytuacja, kiedy to u pacjenta z kręgozmykiem występuje chromanie neurogenne. To objaw, który widoczny jest podczas spaceru czy marszu. Po dość krótkim dystansie (nawet 100 czy 200 metrów) objawy z kręgosłupa czy kończyn dolnych uniemożliwiają pacjentowi kontynuowanie aktywności, a ulgę przynosi pochylenie się w przód czy odpoczynek w pozycji siedzącej.
Fizjoterapia czy leczenie chirurgiczne?
Leczeniem pierwszego wyboru jest fizjoterapia, zwłaszcza przy niewielkim stopniu zaawansowania kręgozmyku. Celem nadrzędnym działań rehabilitacyjnych będzie poprawa stabilizacji czynnej na poziomie miednicy i kręgosłupa, czyli wzmocnienie gorsetu mięśniowego. Równie ważna jest także korekcja postawy. Aby jednak mogło dojść do reedukacji prawidłowych wzorców ruchowych, to niezbędna jest terapia manualna i terapia tkanek miękkich, która poprawi ruchomość połączeń stawowych i elastyczność struktur położonych w ich sąsiedztwie.
Rehabilitacja kręgosłupa jest bardzo ważna, ale w przypadku bardzo zaawansowanego kręgozmyku z występującymi objawami neurologicznymi konieczne jest wykonanie również operacji kręgosłupa. Kwalifikacja do zabiegu odbywa się na podstawie zebranego wywiadu, badania szczegółowego i wykonanych dotychczas badań obrazowych. Istotne w podjęciu decyzji jest głównie to, czy stopień ześlizgu w dalszym ciągu postępuje oraz czy występują zaburzenia neurologiczne jak deficyt czucia i siły mięśniowej. Operacja polega najczęściej na repozycji kręgu, odbarczeniu kanału kręgowego/korzeni nerwowych i trwałym ustabilizowaniu całego segmentu.
Warto dodać, że dobrze zaprogramowana fizjoterapia będzie niezwykle skuteczna również w okresie przedoperacyjnym. Kompleksowa opieka nad pacjentem skierowanym na zabieg operacyjny nie zaczyna się na izbie przyjęć szpitala, a kończy wraz z otrzymaniem wypisu do domu. Pacjent powinien zostać objęty opieka fizjoterapeutyczną niezależnie od decyzji o przeprowadzeniu operacji neurochirurgicznej. Rehabilitacja zwiększa komfort życia pacjenta!
